جداشدگی اجزای بتن که به صورت آب انداختن بتن بروز می‌کند، یکی از پدیده‌هایی است که می‌تواند به ایجاد مشکلات گسترده در سازه منجر شود. این مسئله به قدری مهم و آسیب‌زا است که در استانداردهای معتبر جهانی، روش‌های مختلفی برای آزمایش و بررسی آن ارائه شده. آب انداختن بتن با ایجاد یک لایه سست و ضعیف در سطح کار، مانع از برقراری اتصال قوی و یکپارچه با لایه بتن‌ریزی بعدی می‌شود و بهتر است با اقدامات پیشگیرانه از بروز آن جلوگیری کرد. جهت آشنایی با دلایل بروز و راهکارهای جلوگیری از آب انداختن بتن، با ما همراه باشید.
آب انداختن بتن چگونه اتفاق می‌افتد؟
بتن ماده‌ای متشکل از آب، سنگدانه، سیمان و افزودنی‌های مختلف است که در نسبت‌های اندازه‌گیری‌شده و مشخص با هم مخلوط می‌شوند. از نشانه‌های مخلوط بتن مناسب، یکنواختی است و اگر هر گونه جداشدگی در میان مشتقات بتن دیده شود، نمی‌توان انتظار داشت پس از سخت شدن به یک محصول باکیفیت و مقاوم تبدیل شود.
زمانی که آب بتن به صورت لایه‌ای همراه با ذرات سیمان، در سطح جمع شود، اصطلاحا به آن آب انداختن بتن (Bleeding) می‌گویند. عرق کردن بتن و روان شدن از دیگر اسامی است که به این پدیده نسبت می‌دهند. دلیل اصلی آب انداختن بتن، تفاوت در وزن مخصوص ترکیبات آن است. تا زمانی که سیمان هنوز حالت نرم و خمیری دارد، سنگدانه‌ها به دلیل سنگینی در مخلوط بتن ته‌نشین می‌شوند و آب موجود در بتن، به دلیل سبک‌تر بودن از سایر اجزا که وزن مخصوص بیشتری دارند، به سطح می‌آید. این پدیده باعث ایجاد ضعف‌ها و مشکلاتی در بتن می‌شود و باید از طریق اقدامات تعیین‌شده توسط استانداردهای معتبر، از آن پیشگیری کرد.
موارد زیر از دلایل عمده آب انداختن بتن به شمار می‌آیند:
- بالا بودن میزان روانی و اسلامپ بتن
- استفاده از سنگدانه‌های بسیار بزرگ
- ویبره نادرست
مشکلات ناشی از آب انداختن بتن
زمانی که جداشدگی در مخلوط بتن اتفاق می‌افتد. حجم زیادی از آب بتن به سطح می‌آید و درصد آب در بخش زیرین کمتر می‌شود. کم بودن نسبت آب به سیمان در لایه پایینی، باعث می‌شود بتنی با مقاومت بالا و سخت شکل بگیرد، حال آن که در بخش فوقانی، آب محتوی ذرات سیمان، یک لایه بسیار سست در برابر فشار و سایش ایجاد می‌کند. در مرحله دوم بتن‌ریزی شاهد این هستیم که آب جدا شده یک لایه ضعیف و ناپایدار در میان دو بخش سخت‌تر به وجود می‌آورد که مانع از پیوستگی کامل لایه‌های بتن خواهد شد.
چنانچه بتن‌ریزی فقط در یک مرحله انجام شود، آب جمع‌شده در سطح بتن باعث می‌شود که پس از پرداخت، یک بخش سطحی سست و ناکارامد داشته باشیم که عملکرد ضعیفی در برابر فشار، سایش و تنش‌های حرارتی از خود نشان می‌دهد.
هنگام بتن‌ریزی در هوای گرم ممکن است، نرخ تبخیر از سرعت جدا شدن آب بیشتر باشد. در این صورت سطح بتن در اثر جمع‌شدگی خمیری دچار ترک‌های گسترده خواهد شد. توجه داشته باشید که در شرایط هوایی بسیار گرم، آب بتن حتی از بخش‌های زیرین تبخیر شده و به شکل بخار به سمت بالا حرکت می‌کند. چنانچه این بخار و حباب ایجاد شده در مسیر صعود در زیر آرماتورها و ذرات شن و ماسه حبس شود، میزان تخلخل ناخواسته را افزایش می‌دهد و مانع چسبندگی کامل بتن و میلگرد خواهد شد.
راهکارهای پیشگیری از آب انداختن بتن
تا اینجا دانستیم که آب انداختن بتن در اثر عدم توانایی مواد جامد در نگه داشتن آب رخ می‌دهد و مشکلات جدی در بتن ایجاد می‌کند. برای پیشگیری از آب انداختن بتن، راه‌حل‌های مختلفی ذکر شده که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
مصرف سیمان با دانه‌بندی ریزتر و عیار بالاتر: معمولا هنگام استفاده از سیمان با عیار پایین، احتمال آب انداختن بتن بیشتر می‌شود. همچنین ریز بودن ذرات سیمان، فرایند هیدراسیون را تسریع می‌کند و از ته‌نشین شدن ذرات بتن جلوگیری می‌نماید.
استفاده از مواد پوزولانی و افزودنی‌های مناسب: انواع مواد پوزولانی خام یا صنعتی سطح مخصوص زیادی دارند که باعث می‌شود حجم زیادی از آب را در تماس با خود حفظ کنند و میزان آبی که قرار است در سطح پدیدار شود، کاهش می‌دهند. مخلوط بتن حاوی ریزدانه‌های مثل خاکستر بادی، خاکستر پوسته برنج و دوده سیلیسی، اگر به درستی پرداخت و عمل‌آوری شود، ضمن این که از آب انداختن بتن جلوگیری می‌کند، مانع از ایجاد ترک‌های جمع‌شوندگی نیز خواهد شد.
نمونه‌هایی از مواد پوزولانی
استفاده از نمک طعام: بر اساس برخی منابع، استفاده از نمک در آب مصرفی، خطر آب انداختن بتن را کاهش می‌دهد. البته باید دقت داشته باشید که وجود نمک می‌تواند باعث خوردگی آرماتورهای فولادی گردد. بنابراین بهتر است از این روش تنها در المان‌ها بتنی فاقد میلگرد و اجزای غیرسازه‌ای استفاده شود.
کم بودن اسلامپ بتن: در مخلوط بتن با اسلامپ کم، جداشدگی آب از مواد جامد به‌مراتب کمتر خواهد بود و به دلیل پایین بودن W/C، بتنی با کیفیت و مقاومت بالا خواهیم داشت.
استفاده از سنگدانه‌های ریز با دانه‌بندی مناسب: هر چقدر اندازه ماسه مصرفی در بتن ریزتر باشد، سطح مخصوص بخش ریزدانه بیشتر بوده و آب بیشتری را جذب می‌کند. به همین دلیل در بتن‌هایی با درصد ریزدانه بیشتر، شاهد کاهش صعود آب به سطح هستیم.
استفاده از روان‌کننده‌ها: افزودنی‌های روان‌کننده و فوق‌روان‌کننده کمک می‌کنند بدون این که اسلامپ و کارایی مخلوط بتن کاهش یابد، آب مصرفی در آن کمتر شود. بنابراین در صورت استفاده از آن‌ها، هم بتنی با مقاومت بالا خواهیم داشت و هم از مشکلات ناشی از آب انداختن بتن، جلوگیری به عمل می‌آید.
برای خرید یونولیت سقفی چه باید بکنیم؟
جمع‌بندی
آب انداختن بتن همیشه مشکل‌ساز نیست، خصوصا در مواردی که آب اضافی موجود در بتن تبخیر می‌شود و با کاهش نسبت آب به سیمان، مقاومت بتن افزایش می‌یابد. اما در بیشتر اوقات آبی که به سطح صعود کرده، آغشته به ذرات ریزدانه و سیمان است که پس از گیرش یک لایه بسیار حساس و ضعیف را ایجاد می‌کند. بنابراین مراقب‌های پس از بتن‌ریزی و پیشگیری از آب انداختن بتن، یکی از مهم‌ترین موارد اجرایی است که پیمانکاران باید به آن توجه کافی داشته باشند.
