حتما شما هم می‌دانید که موقعیت جغرافیایی ایران به علت وجود گسل‌های متداول به کشوری زلزله خیز شهرت دارد. پس از وقوع زلزله‌های متعدد در برخی از شهرهای ایران، اهمیت مقاوم سازی و ساخت بناهای ضد زلزله دو چندان شد. بحث در این موضوع بالا گرفت و راهکارهای بسیاری برای مقاوم سازی ساختمان‌ها و حفظ ایمنی هرچه بیشتر شهروندان ارائه گشت. در این مقاله ما به برسی تمامی انواع راهکارهای مقاوم سازی ساختمان و اطلاعات دیگری از این قبیل می‌پردازیم.
زلزله چیست؟
قبل از برسی انواع روش‌های مقاوم سازی باید اطلاعاتی در مورد اینکه اصلا زلزله چیست و چه عواملی در وقوع آن تاثیر دارند داشته باشیم تا اهمیت این موضوع را بهتر درک کنیم. به طور خلاصه میتوان زلزله را به حرکت صفحات زیرین و لایه‌های زمین تعریف کرد.ساز وکار این حرکت‌ها به دو صورت افقی و جابجایی لایه‌ای از صفحات می‌باشد. در حرکت افقی این صفحات با حرکت در کنار یکدیگر و برخورد به هم باعث بروز زمین لرزه می‌شوند اما در حالت دوم هنگام این برخوردها لایه‌ای از صفحات به زیر لایه‌ی دیگر فرو می‌رود. پیش‌بینی صدرصد زلزله امری غیر ممکن و دور از دسترس می‌باشد اما با پیشرفت تکنولوژی در این ضمینه،این امکان را به متخصصان داره است که دقایقی قبل از وقوع زمین لرزه از آن مطلع شوند.
شاید شما هم مقیاس ریشتر را برای بیان اندازه‌ای از وقوع زلزله شنیده باشید اما در جامعه جهانی دیگر از این کلمه استفاده نمی‌شود و جای خود را به مقیاس های دیگری مثل بزرگی و بزرگا داده است.
پیش لرزه و پس لرزه چیست؟
پیش لرزه را میتوان مقیاسی کوچکتر از زلزله اصلی در نظر گرفت که قبل از وقوع زلزله اتفاق می‌افتد. پیش لرزه این هشدار را به مردم ساکن آن منطقه می‌دهد که خودشان را برای وقوع زلزله‌ای بزرگتر آماده کرده و اقدامات لازم را به عمل بیاورند. البته وقوع پیش لرزه امری صد درصد نیست و گاها زلزله می‌تواند بدون پیش لرزه اتفاق بیفتد.
پس از وقوع زلزله اصلی همچنان زمین انرژی‌های باقی مانده در خودش را به صورت پس لرزه‌های کوچکتر تخلیه می‌کند.
معتبرترین مرجع خرید یونولیت سقفی در ایران
حال که دیدگاهی کلی نسبت به زلزله و عوامل آن پیدا کرید می‌توانیم به برسی انواع مقاوم سازی ساختمان در مقابل زلزله بپردازیم.
مقاوم سازی چیست؟
به علت بافت فرسوده اکثر مناطق ایران، بحث مقاوم سازی و پایدارسازی گود امری بسیار مهم و قابل برسی است. مقاوم سازی ساختمان به تقویت و افزایش مقاومت ساختمان در برابر نیروها و اثرات مخرب مانند زلزله، باد، سیلاب، حریق و عوامل دیگر اشاره دارد. هدف اصلی مقاوم سازی ساختمان، کاهش خطر صدمات ساختمانی، حفظ سلامت افراد درون ساختمان و حفظ ارزش سرمایه‌گذاری در برابر رخدادهای غیرمنتظره است.
مقاوم سازی ساختمان می‌تواند شامل انجام تغییرات سازه‌ای، استفاده از مصالح مقاوم‌تر، افزایش استحکام و مقاومت سازه‌ها و اجزای ساختمانی، تثبیت و اتصال سازه‌ها به یکدیگر و استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند مصالح هوشمند، سیستم‌های کنترل ارتعاش و غیره باشد.
طبق تجارب و مشاهدات به دست آمده، اکثریت ساختمان‌های ایران استانداردهای لازم در برابر زلزله را درا نمی‌باشند و از طرفی بافت روستایی کشور قدیمی و فرسوده شده است. اگر به تصاویر پس از وقوع زلزله در ایران نگاهی بیندازید به وضوح متوجه عدم ایمنی خانه‌ها و مقاومت پایین آنها می‌شوید. دربافت‌های شهری وضعیت کمی بهتر است اما بازهم نمی‌توان از بحث مقاوم سازی آنها چشم پوشی کرد.
چه ساختمان هایی به مقاوم سازی نیاز دارند؟
شاید برایتان این سوال به وجود بیاید که آیا محل زندگی من امنیت و مقاومت لازم را در برابر زلزله دارا می‌باشد یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال، بهترین کار دریافت مشاوره با کارشناسان حوزه عمران و سازه است. اگر محل زندگی شما بر روی گسل‌های زمین لرزه قرار دارد و تجربه زلزله‌های بزرگ در آن منطقه وجود داشته است، بحث مقاوم سازی برای شما امری ضروری بشمار می‌رود. حتی اگر فکر می‌کنید خانه‌ای نوساز با مقاومت بالا در اختیار شماست باید بگوییم با توجه به عدم رعایت کامل و دقیق قوانین مربوط به زمین لرزه امکان آسیب پذیری سختمان شما وجود خواهد داشت. شاید مقاوم سازی امری پرهزینه باشد اما امنیت شما و اطرافیانتان را تضمین خواهد کرد.
انواع روش‌های مقاوم سازی ساختمان در برابر زلزله
با پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی روش‌های مختلفی نسبت به بودجه و نوع ساختمان شما وجود دارد که می‌تواند آن را در برابر زلزله مستحکم سازد. این روش ها عبارتند از:
آشنایی با قالب جایگزین یونولیت در سقف
ژاکت فولادی
در این روش، یک لایه اضافی از فولاد به سازه اصلی اضافه می‌شود، که به آن ژاکت فولادی یا ژاکت معماری نیز گفته می‌شود.
فرآیند مقاوم سازی با ژاکت فولادی عمدتاً شامل مراحل زیر است:
- آماده‌سازی سطح سازه: سطح سازه اصلی باید پاک و خشک شود. اگر سطح دارای زغال‌های زنگی، آسیب‌ها یا خرده‌هایی است، آنها باید تعمیر و روکش شوند.
- نصب سیستم ژاکت: ژاکت فولادی نصب می‌شود. این سیستم ممکن است شامل ورق‌های فولادی با ضخامت‌ها و اندازه‌های مشخص یا رول‌های فولادی باشد. آنها به وسیله پیچ‌ها، مهره‌ها و برش‌ها به سازه اصلی متصل می‌شوند.
- تزریق مواد چسبنده: مواد چسبنده مانند رزین اپوکسی یا ملات‌های پایه سیلیکونی بین سطح سازه اصلی و ژاکت فولادی تزریق می‌شوند. این مواد باعث ایجاد اتصال قوی و انتقال نیرو بین دو لایه می‌شوند.
- مقاوم سازی با ژاکت: در این مرحله، ژاکت فولادی روی سازه اصلی قرار می‌گیرد. این لایه اضافی از فولاد به سازه اصلی استحکام و سختی بیشتری می‌بخشد و به عنوان پوشش محافظ بر روی سازه عمل می‌کند.
به عنوان مثال، در مقاوم سازی بافولاد، ژاکت‌هایی که به شکل نوارهای فولادی یا لوله‌های فولادی نصب می‌شوند، استفاده می‌شود. این ژاکت‌ها می‌توانند به صورت عمودی یا افقی روی سازه نصب شوند، به طوری که سطح آنها با سطح سازه اصلی همخوانی داشته باشد. با اعمال فشار و چسبندگی مناسب، اتصال قوی بین ژاکت و سازه ایجاد می‌شود و سازه تقویت می‌شود.
مقاوم سازی با ژاکت فولادی می‌تواند در سازه‌های بتنی، فولادی و چوبی استفاده شود. این روش به خصوص در سازه‌های بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به علت عدم توانایی سازه اصلی در جذب نیروهای کششی، نیاز به تقویت دارند. با اضافه کردن ژاکت فولادی به سازه، مقاومت به نیروهای کششی افزایش می‌یابد و سازه قادر به تحمل بارهای بیشتر می‌شود.
مهمترین مزیت مقاوم سازی با ژاکت فولادی این است که نیازی به تخریب و بازسازی کامل سازه نیست. به جای آن، با اضافه کردن ژاکت فولادی، سازه اصلی تقویت می‌شود و استحکام آن افزایش می‌یابد. این روش می‌تواند زمان و هزینه‌های ساخت و بازسازی را کاهش دهد.
با این حال، برای مقاوم سازی با ژاکت فولادی نیاز به طراحی دقیق و محاسبات دقیق است. همچنین، نیاز به تجهیزات و مواد مناسب برای نصب ژاکت و انجام فرآیند تزریق مواد چسبنده است. بنابراین، برای انجام این روش، بهتر است با مهندسان و کارشناسان مجرب در این زمینه مشورت کنید تا بهترین روش مقاوم سازی برای سازه خاص شما را تعیین کنند.
ژاکت بتنی
مقاوم سازی ساختمان با ژاکت بتنی یکی دیگر از روش‌های متداول مقاوم سازی ساختمان‌ها است. در این روش، یک لایه اضافی از بتن مسلح یا مصالح مرکب مانند FRP (الیاف کربنی یا الیاف شیشه‌ای) به سازه اصلی اضافه می‌شود، که به آن ژاکت بتنی یا ژاکت FRP نیز گفته می‌شود.
فرآیند مقاوم سازی با ژاکت بتنی عمدتاً شامل مراحل زیر است:
- آماده‌سازی سطح سازه: سطح سازه اصلی باید پاک و خشک شود. در صورت وجود خرده‌ها، آسیب‌ها یا زغال‌های زنگی، آنها باید تعمیر و روکش شوند.
- نصب سیستم ژاکت: ژاکت بتنی یا ژاکت FRP نصب می‌شود. این سیستم‌ها می‌توانند به صورت ورق‌های پیش‌ساخته با ابعاد و اندازه‌های مشخص یا به صورت نوارها و لوله‌های قابل انعطاف باشند. آنها به وسیله چسب، رزین، میخ‌ها و پیچ‌ها به سازه اصلی متصل می‌شوند.
- تزریق مواد چسبنده: مواد چسبنده مانند رزین اپوکسی یا ملات‌های پایه سیلیکونی بین سطح سازه اصلی و ژاکت بتنی یا ژاکت FRP تزریق می‌شوند. این مواد باعث ایجاد اتصال قوی و انتقال نیرو بین دو لایه می‌شوند.
- مقاوم سازی با ژاکت: در این مرحله، مصالح ژاکت بتنی یا ژاکت FRP به صورت یکپارچه روی سازه اصلی قرار می‌گیرند. این لایه اضافی از بتن مسلح یا مصالح مرکب به سازه اصلی استحکام و سختی بیشتری می‌بخشد و به عنوان پوشش محافظ بر روی سازه عمل می‌کند.
مزایای مقاوم سازی با ژاکت بتنی شامل افزایش استحکام و سختی سازه، کاهش خطر ترکیدگی و تغییر شکل سازه، افزایش مقاومت در برابر زلزله و تقویت سازه در برابر نیروهای جانبی است. این روش می‌تواند برای ساختمان‌های بتنی که ظرفیت باربریمحدودیت دارند ولی از لحاظ هندسی و استحکامی سالم هستند، استفاده شود. همچنین، مقاوم سازی با ژاکت بتنی معمولاً زمان و هزینه کمتری نسبت به روش‌های سنتی مقاوم سازی دارد.
دیوار برشی
مقاوم سازی ساختمان با دیوار برشی یکی از روش‌های متداول مقاوم سازی ساختمان‌های بتنی است. در این روش، دیوارهای برشی اضافی به ساختمان اضافه می‌شوند تا استحکام و سختی سازه را افزایش دهند و عملکرد ساختمان در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله را بهبود بخشند.
دیوارهای برشی به عنوان اجزای ساختاری عمده در ساختمان قرار می‌گیرند و نیروهای جانبی مانند نیروهای زلزله را به‌طور موثری به زمین منتقل می‌کنند. در مقاوم سازی با دیوار برشی، از دیوارهای برشی اضافی استفاده می‌شود تا بارهای جانبی را تحمل کنند و بخشی از این بارها را از سازه اصلی به عهده بگیرند.
روش‌های مختلفی برای انجام مقاوم سازی با دیوار برشی وجود دارد، اما یکی از روش‌های معمول استفاده از دیوارهای برشی بتن مسلح یا دیوارهای برشی مسلح شده با الیاف کربنی (FRP) است. در این روش، دیوارهای برشی جدید در داخل ساختمان نصب می‌شوند و با استفاده از اتصالات قوی به سازه اصلی متصل می‌شوند. همچنین، ممکن است از پیچ‌ها، میله‌ها و سیستم‌های تثبیت دیگر برای اتصال دیوارهای برشی به سازه استفاده شود.
مزایای مقاوم سازی با دیوار برشی شامل افزایش استحکام و سختی سازه، کاهش تغییر شکل و تغییر مکان ساختمان، بهبود عملکرد سازه در برابر نیروهای جانبی و کاهش خطر صدمات ساختمانی است. همچنین، این روش به‌طور کلی از لحاظ هزینه مقرون به صرفه‌تر از روش‌های دیگر مقاوم سازی ساختمان محسوب می‌شود. با این حال، برای انجام مقاوم سازی با دیوار برشی، نیاز به مطالعه دقیق طراحی و محاسبه‌های فنی است تا به تأمین استحکام و ایمنی ساختمان پاسخگو باشد.
جداساز و میراگرها
بادبند
این روش در سازه‌های بتنی و فولادی کاربرد دارد که به دو صورت هم‌گرا و واگرا مورد استفاده قرار می‌گیرند. بادبند در سازه موجب افزایش مقاومت برشی و کاهش شکل پذیری شده که اگر استفاده از آن به درستی صورت نگیر حتی تاثیرات منفی‌ای هم در مقاومت سازه ایجاد خواهند.
آیا مقاوم سازی ساختمان در افزایش بهای خانه تاثیرگذار است؟
در ایران هرگونه تغییراتی که باعث زیبا سازی، افزایش طول عمر سازه و دوام ساختمان شود می‌تواند در قیمت‌گذاری بنا تاثیرگذار باشد. انسان برای امنیت و سلامتی هرچه بیشتر خود و عزیزان خود راضی به پرداخت هرگونه هزینه‌ای خواهد شد، پس استحکام سازه مد نظر برای خریداری می‌تواند از المان های اصلی قیمت گذاری آن باشد.
جمع بندی
در این مقاله با خلاصه ای از تعریف زلزله، عوامل آن، تاثیر آن بر زندگی و اهمیت مقاوم سازی در مقابله با زلزله آگاه شده‌اید. پس میتوان نتیجه گرفت که برای آرامش خاطر و سلامتی عزیزانمان هم که شده در مقاوم سازی محل زندگی خود کوشا باشیم تا خدایی نکرده افسوس از دست دادن عزیزانمان برای سال‌ها دامن‌گیر ما نباشد. نگران هزینه‌های این کار نباشید زیرا در آینده بر بهای خانه شما هنگام فروش تاثیرگذار خواهد بود.
